W sierpniu 1997 roku uwaga światowych mediĂłw skupiła się na Sztokholmie. Czy to prawda, że demokratyczne państwo dobrobytu w imię "higieny rasy" aż do lat 70. XX wieku zmuszało tysiące obywateli do operacji pozbawiających płodności? Że socjaldemokratyczne władze Szwecji dzieliły ludzi na "pożytecznych" i "małowartościowych"? Jak to możliwe, że media przez tyle lat nie podjęły tematu? Tydzień pĂłźniej rząd Szwecji zdecydował o powołaniu specjalnej komisji i zadośćuczynieniu ofiarom programu sterylizacji.

Autorem artykułĂłw, ktĂłre ujawniły te wstrząsające praktyki, był Maciej Zaremba Bielawski. "Higieniści..." to rozbudowana książkowa wersja tamtych tekstĂłw, wzbogacona o eseje dotyczące historii eugeniki, jej propagatorĂłw, przeciwnikĂłw i fanatykĂłw, działających w krajach tak rĂłżnych, jak Stany Zjednoczone, Trzecia Rzesza, Szwecja czy Japonia. Nazistowskie Niemcy nie miały monopolu na eliminowanie jednostek "niegodnych życia". Utopia uszlachetnienia ludzkości metodą hodowli ma długą i zaskakującą tradycję. Hołdowali jej także w latach 30. wybitni i postępowi Polacy, m.in. Tadeusz Boy-Żeleński i wielu znanych lekarzy. W rozdziałach napisanym specjalnie do polskiego wydania autor prĂłbuje zrozumieć, co nimi kierowało i dlaczego nie znaleźli w Polsce posłuchu.

Choć dziś nie prowadzi się już państwowych programĂłw "genetycznego ulepszenia" ludzkości, eugenika jako taka wcale nie spoczęła na śmietniku historii. Dochodzi do głosu w nowych formach, jak choćby w Stanach Zjednoczonych, gdzie dzieci zaskarżają rodzicĂłw i szpitale za to, że urodziły się z wrodzoną ułomnością.

Pseudonauka zwana eugeniką - zaistniała w wielu krajach w ostatnich latach XIX i na początku XX wieku. Najbardziej entuzjastycznie doktryna ta została przyjęta w Niemczech, gdzie stosowanie teorii eugenicznej spotkało się z wyjątkową przychylnością władz. Była postrzegana jako odpowiedź na wszystkie pozornie nierozwiązywalne problemy zdrowotne i społeczne ludzkości i promowana jako substytut ortodoksyjnych przekonań religijnych. Program zrodzony z często sprzecznych opinii rozpoczął się, pod rządami nazistĂłw, od przymusowej sterylizacji tysięcy obywateli Niemiec, następnie przekształcił się w masowe mordowanie najbardziej bezbronnej ludności, by ostatecznie ewoluować w obejmującą cały kontynent politykę eksterminacji tych, ktĂłrzy nie pasowali do nazistowskiego wyobrażenia świata.